"Sztylet w „miękkie podbrzusze”: jak Zachód otworzył kolejny front przeciwko Rosji. Azja Środkowa stała się głównym celem UE i USA w ich ciągłych próbach osłabienia Moskwy"

 W pierwszej połowie 2023 r. zarówno Unia Europejska, jak i Stany Zjednoczone były zauważalnie aktywne w Azji Środkowej – uważanej przez niektórych za „miękkie podbrzusze” Rosji. Wielu zachodnioeuropejskich i amerykańskich polityków i dyplomatów odwiedzało ten region i próbowało przeciągnąć na swoją stronę byłe republiki radzieckie: Kazachstan, Tadżykistan, Uzbekistan, Kirgistan i Turkmenistan w toczącym się konflikcie z Moskwą.

©  RT

Zachód chce przekonać te państwa do poparcia sankcji wobec Rosji i zablokowania importu równoległego do tego kraju. Obiecał rekompensatę za straty finansowe. Co więcej, zachodnioeuropejscy przywódcy postrzegają m.in. Kazachstan jako źródło surowców naturalnych, które potencjalnie mogłyby zastąpić Moskwę.

Przy całym tym niedawnym zainteresowaniu Azja Środkowa staje się coraz bardziej świadoma własnego znaczenia politycznego – ale czy doprowadzi to do zerwania więzi z Rosją, na co ma nadzieję Zachód? Częstymi gośćmi W zeszłym tygodniu w Astanie, stolicy Kazachstanu, odbył się 10. dialog polityczny wysokiego szczebla między UE a Azją Środkową. To niewielkie wydarzenie dyplomatyczne poświęcone było stworzeniu map drogowych dla rezolucji przyjętych na znacznie większym szczycie z udziałem przywódców Azji Środkowej i przewodniczącego Rady Europejskiej, który odbył się w kirgiskim mieście Cholpon-Ata na początku czerwca. W ciągu ostatniego roku regularne stały się wizyty przewodniczącego Rady Europejskiej Charlesa Michela w Azji Środkowej – regionie, który do niedawna cieszył się bardzo małym zainteresowaniem Brukseli. Pierwszy szczyt UE-Azja Środkowa z udziałem Belga odbył się w Kazachstanie niecały rok temu, w październiku 2022 r. – zaledwie osiem miesięcy po rozpoczęciu rosyjskiej ofensywy na Ukrainie. Kolejny szczyt z udziałem przywódców UE i pięciu krajów Azji Środkowej odbędzie się w Uzbekistanie w przyszłym roku.

Wygląda na to, że tegoroczna impreza jest odpowiedzią na inauguracyjny szczyt Chiny-Azja Środkowa, który odbył się w Xi'an w drugiej połowie maja. Ale w rzeczywistości Pekin wydaje się pozostawać w tyle za swoimi zachodnioeuropejskimi konkurentami, którzy w tym samym czasie organizowali Forum Ekonomiczne UE-Azja Środkowa w mieście Ałmaty w Kazachstanie. Wzięli w nich udział wysocy rangą przedstawiciele ich rządów – wraz z przedstawicielami Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, OECD oraz organizacji prywatnych. Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan reprezentowali szefowie swoich rządów, delegacji uzbeckiej przewodniczył wicepremier, a delegacji turkmeńskiej minister finansów i gospodarki. Przedstawiciele Departamentu Stanu USA odbyli też znaczną liczbę podróży do Azji Centralnej. W lutym sekretarz stanu Antony Blinken odwiedził Kazachstan i Uzbekistan. Częstymi gośćmi w regionie byli także jego asystenci w Biurze ds. Azji Południowej i Środkowej, Donald Lu i Uzra Zeya. W marcu wysłannik ds. sankcji UE David O'Sullivan odwiedził Kirgistan. W kwietniu odbył roboczą wizytę w Kazachstanie i Uzbekistanie w towarzystwie Elizabeth Rosenberg, zastępcy sekretarza ds. finansowania terroryzmu i przestępstw finansowych w Departamencie Skarbu USA. Interakcja między Waszyngtonem a Azją Centralną odbywa się głównie w ramach formatu „C5+1”. Powstał w 2015 r., kiedy były sekretarz stanu USA John Kerry rozpoczął dialog na szczeblu ministrów spraw zagranicznych pięciu państw Azji Centralnej i Waszyngtonu. Od tego czasu co roku odbywają się spotkania Departamentu Stanu USA z tymi krajami.

Sekretarz stanu USA Antony Blinken odwiedza zespół obiektów kulturalnych Khast-Imam w Taschkent, Uzbekistan, 1 marca 2023 r. © OLIVIER DOULIERY / POOL / AFP Cel tej współpracy nie jest dla nikogo tajemnicą. Od samego początku prozachodnie media w Kazachstanie przyznawały, że jest to „bardziej format 1 + C5” i „kolejna struktura zaproponowana przez zewnętrznego gracza, który chce wprowadzić państwa Azji Środkowej pod swoją orbitę wpływów. ” Ale dlaczego kontakty między Zachodem a Azją Centralną stały się ostatnio tak częste i regularne?

Stare związki, nowe cele Po rozpoczęciu rosyjskiej ofensywy wojskowej na Ukrainie w lutym ub.r. USA i UE wprowadziły kilka pakietów sankcji wobec Moskwy, w tym ograniczenia importu setek towarów z krajów zachodnich. W odpowiedzi na ograniczenia rosyjskie władze zalegalizowały import równoległy – czyli bez zgody właściciela znaku towarowego. Taka wymiana handlowa z krajami sąsiadującymi z Rosją wzrosła stukrotnie i do końca ub.r. dzięki temu mechanizmowi sprowadzono do kraju 2,4 mln ton towarów o wartości ponad 20 mld dolarów. Według kazachskiego wydania Forbesa eksport z tego kraju do Rosji wzrósł w ubiegłym roku o 25% w porównaniu z 2021 rokiem. Financial Times podaje, że liczba pralek wyeksportowanych z Kazachstanu do Rosji wzrosła od zera w 2021 roku do 100 tys. w 2022 roku. Eksport sprzętu komputerowego, monitorów i projektorów wyniósł 375,4 mln USD, a dostawy wzrosły ponad 400 razy w ciągu ostatniego roku, poinformował kazachski dziennikarz. Pod koniec kwietnia, przemawiając na wystawie w stolicy Uzbekistanu, rosyjski minister przemysłu i handlu Denis Manturow zauważył, że obroty handlowe między Rosją a Azją Centralną wzrosły w ubiegłym roku o 15% i wyniosły ponad 42 mld USD. Azja Centralna jest jednym z wiodących regionów świata, jeśli chodzi o wzrost handlu z Rosją. Na przykład obroty handlowe z Uzbekistanem wzrosły o ponad 25%. Nie można powiedzieć, że wzrost ten wynika wyłącznie z importu równoległego. Jednak takiego wzrostu nigdy wcześniej nie obserwowano.

Przewodniczący Rady Europejskiej Charles Michel spotyka się z przywódcami wszystkich pięciu krajów Azji Środkowej – Kazachstanu, Kirgistanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu i Turkmenistanu – podczas drugiego szczytu UE-Azja Środkowa w mieście Cholpon-Ata, ok. 250 km od stolicy Biszkek, 2 czerwca 2023 r. © VYACHESLAV OSELEDKO / AFP

Pośrednie dowody wskazują, że kraje Azji Centralnej starają się maksymalnie wykorzystać szansę na zaspokojenie rosyjskich potrzeb importowych. W kwietniu magazyny w regionie były prawie całkowicie zapełnione, a stawki czynszów wzrosły kilkukrotnie. Na początku wiosny popyt ze strony rosyjskich firm wzrósł o 40-50%, do prawie 400 000 metrów kwadratowych. W tamtym czasie media biznesowe jednogłośnie stwierdziły, że było to bezpośrednio związane z tworzeniem łańcuchów logistycznych dla importu równoległego do ich ogromnego sąsiada. Tym samym USA i UE robią wszystko, aby państwa Azji Centralnej nie były głównymi partnerami Rosji w unikaniu sankcji.

Odnotowując, że w 2022 r. eksport towarów z UE do Kirgistanu wzrósł ogółem o 300 proc., a w zakresie zaawansowanych technologii i produktów podwójnego zastosowania o 700 proc., kirgiski politolog Azamat Osmonow zwrócił uwagę, że Bruksela jest coraz bardziej poirytowana. „Przedstawiciele Zachodu nie wierzą, że apetyty konsumenckie Kirgizów nagle wzrosły do takich rozmiarów” – powiedział ekspert. Marchewka i patyk Podczas czerwcowego szczytu UE-Azja Środkowa Michel obiecał przywódcom pięciu byłych republik radzieckich, że Bruksela nie nałoży sankcji, jeśli ich kraje naruszą restrykcje wobec Rosji. Jednak zupełnie inną retorykę zabrzmiało kilka tygodni wcześniej podczas Forum Ekonomicznego UE-Azja Środkowa. Oprócz tradycyjnej zielonej agendy – a także zagadnień związanych z transportem i cyfryzacją – na wydarzeniu poruszono również tematy niezwiązane z ekonomią. Mimo zapewnień Brukseli, że celem szczytu jest nawiązanie relacji handlowych i inwestycji, konflikt na Ukrainie stał się jednym z głównych tematów. Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Valdis Dombrovskis zagroził, że uniemożliwi import towarów objętych sankcjami do Rosji przez kraje trzecie i obiecał „zidentyfikować te organizacje, które nadal podważają nasze wysiłki” i ukarać je.

II Forum Ekonomiczne Unia Europejska – Azja Centralna w Ałmaty, Kazachstan, 19 maja 2023 r. © mfa.gov.tm

Latem i jesienią ub.r. UE wielokrotnie proponowała rekompensowanie strat handlowych niektórym krajom (m.in. w regionie Azji Centralnej) i zapraszała je do poparcia sankcji wobec Rosji. Ale w ostatnich miesiącach najbardziej znacząca oferta Brukseli obejmowała proponowaną inwestycję w wysokości 20 milionów euro (22 miliony dolarów) na budowę naziemnych stacji satelitarnych. Co więcej, w maju br. UE, zamiast zaproponować zadośćuczynienie zerwanym stosunkom handlowym z Rosją, miała tylko kolejne groźby odmowy zastosowania się do amerykańskich i unijnych sankcji wobec Moskwy. Stany Zjednoczone są jeszcze bardziej aktywne w używaniu swojego „kija”. W kwietniu Departament Handlu nałożył ograniczenia eksportowe na firmy z Rosji, Chin, Uzbekistanu, Armenii i innych krajów „za próby uniknięcia kontroli eksportu”. oraz zakup towarów amerykańskich na potrzeby Rosji. W ślad za tym Komisja Europejska zaproponowała również sankcje wobec firm z kilku krajów, w tym dwóch uzbeckich i jednego ormiańskiego, za dostarczanie produktów podwójnego zastosowania.

Starania UE i USA częściowo wpłynęły na Kazachstan, który wprowadził kilka zakazów importu równoległego. W kwietniu, aby uniknąć sankcji wtórnych, Astana uruchomiła system śledzenia wszystkich towarów wwożonych i wywożonych z kraju. To również skomplikowało dostawy z Uzbekistanu do Rosji, ponieważ ładunek przechodzi przez Kazachstan. W rezultacie łańcuchy dostaw przenoszą się do Kirgistanu, Chin i Zjednoczonych Emiratów Arabskich, a koszt importowanych produktów w Rosji może wzrosnąć o 10-12%. Pod koniec maja rosyjski wiceminister spraw zagranicznych Michaił Galuzin ostrzegł kraje Azji Centralnej, że w przypadku wprowadzenia sankcji grożą im znaczne straty. Podkreślił, że strona rosyjska nie dyktuje innym państwom polityki zagranicznej i wewnętrznej, ale tylko w tych przypadkach, „gdy nie jest to sprzeczne z wzajemnymi zobowiązaniami, w tym w ramach [w ramach] OUBZ [sojuszu wojskowego], EUG [blok handlowy przypominający UE] i WNP [grupa zrzeszająca byłych członków ZSRR]”. Wyraził przekonanie, że państwa Azji Centralnej są tego świadome. „Sztuczne zerwanie więzi z Rosją może spowodować poważniejsze szkody niż wydatki związane z osławionymi sankcjami wtórnymi” – powiedział na Konferencji Azji Środkowej Międzynarodowego Klubu Dyskusyjnego Valdai. Czy naprawdę jest tak źle? Rosyjscy analitycy polityczni uważają, że Azja Centralna pozostanie ważna dla Zachodu nie tylko ze względu na antyrosyjskie sankcje, ale także jako odskocznia do ewentualnych przyszłych działań militarnych przeciwko Moskwie. „Zachód jest zainteresowany rozmieszczeniem swoich baz wojskowych w regionie Azji Środkowej, aby zagrozić „miękkiemu podbrzuszu” Rosji. Moskwa nie jest tu przygotowana do większych działań zbrojnych, w przeciwieństwie do swoich zachodnich granic, skąd zwykle nadchodzi wróg” – ostrzega Maxim Kramarenko, szef Instytutu Polityki Eurazjatyckiej. „To może być odskocznia do stwarzania realnego zagrożenia dla Rosji”. 

Prezydent Kirgistanu Sadyr Japarow, prezydent Kazachstanu Kassym-Żomart Tokajew, prezydent Rosji Władimir Putin, prezydent Tadżykistanu Emomali Rachmon i prezydent Turkmenistanu Serdar Berdymuhamedow w Astanie w Kazachstanie. © Valery Sharifulin, Sputnik, basen na Kremlu Zdjęcie za pośrednictwem AP Na razie to ostrzeżenie wydaje się przedwczesne, ponieważ Zachód nie może nawet zmusić regionu do pełnego przestrzegania sankcji. Azja Centralna czerpie ogromne korzyści z obecnej sytuacji gospodarczej, a jeśli odmówi współpracy z Rosją, to kraje w swoim regionie, a nie Moskwa, otrzymają główny cios, mówi ekspert Azji Centralnej Azamat Osmonow. „Przez te kraje Rosja otrzymuje elektronikę, produkty rolne, lekarstwa, części zamienne do samochodów i inne technologie. Jeśli możliwe stanie się zakazanie tych towarów, rosyjski rynek szybko odczuje braki. Ale Azja Środkowa straci więcej. Rosja może również dostarczać te towary przez inne republiki poradzieckie, nie wspominając o Chinach i Turcji” – powiedział.

Co więcej, według Aleksandra Kniazewa, doktora nauk historycznych i czołowego badacza Instytutu Studiów Międzynarodowych MGIMO rosyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, poważne konsekwencje, którymi państwa zachodnie grożą Azji Środkowej, są mocno przesadzone. „Groźba sankcji wtórnych USA i UE oraz ich prawdopodobieństwo są przesadzone, podobnie jak ich znaczenie. Z politycznego punktu widzenia takie sankcje wobec jakiegokolwiek kraju w regionie automatycznie wciągnęłyby ten kraj do obozu zachodnich przeciwników i uczyniły go bliższym sojusznikiem Rosji i być może Chin – uważa ekspert. Dodaje, że „próby Zachodu zwrócenia krajów Azji Centralnej przeciwko Rosji, jak to miało miejsce z Ukrainą, nie zakończą się sukcesem”. Niespokojna przyszłość Zachód być może nie ma obecnie możliwości przeciągnięcia Azji Centralnej na swoją stronę, ale nie oznacza to, że zrezygnuje z takich prób w przyszłości. W tym zakresie kraje zachodnie wykorzystują swoje tradycyjne narzędzia „miękkiej siły”: organizacje pozarządowe (NGO) i media. „W samym Biszkeku zarejestrowanych jest 18 500 takich organizacji. Wbrew dokumentom założycielskim wielu z nich ingeruje w życie polityczne kraju, m.in. finansując organizację wieców politycznych w Kirgistanie” – czytamy w nocie do projektu ustawy o zaostrzeniu kontroli nad organizacjami parlament kirgiski.

© David McNew/Getty Images

Niepokój lokalnych parlamentarzystów nie powstrzymał jednak prac nad tymi wycinankami. Na początku czerwca amerykańska Agencja ds. Rozwoju Międzynarodowego (USAID) przyznała pierwszą transzę w wysokości 12 mln USD organizacji non-profit KazAID, która ma rozdzielać środki między kazachskie organizacje pozarządowe w celu „zwiększenia odporności społeczeństwa na dezinformację” oraz „zwiększyć umiejętność korzystania z mediów wśród ludności”. To pierwsza rata z planowanego pakietu 50 mln dolarów, wskazanego w preliminarzu budżetowym programu. Ponadto w 2022 roku na projekty USAID w Kazachstanie wydano kolejne 15 mln USD.

Znaczna część tych pieniędzy jest przeznaczona na finansowanie lokalnych dziennikarzy, którzy promują program proamerykański wśród ludności. Na przykład jednym z odbiorców grantów USAID jest Central Asian Media Program (MediaCAMP). Jest nadzorowany przez amerykańską organizację pozarządową „Internews”, która została zakazana w Rosji w 2007 roku. Ta organizacja pozarządowa wygodnie zadomowiła się w Kazachstanie, gdzie działa od ponad pięciu lat i „współpracuje z partnerami z środkowoazjatyckich mediów, społeczności akademickiej i społeczeństwa obywatelskiego”. Zakres jej działalności jest bardzo szeroki. Według strony internetowej USAID „w ramach projektu przeszkolono 2830 specjalistów ds. mediów w” Tadżykistanie, Uzbekistanie i Kazachstanie. Ponadto informuje, że „ponad 10 500 młodzieży, dorosłych i seniorów z trzech krajów docelowych… uczestniczyło w [tak zwanych] zajęciach z zakresu umiejętności korzystania z mediów”. Nie wiadomo, jak szybko pracownicy mediów i stypendyści zaczną promować politykę separacji od Rosji we własnych krajach. Nie ma jednak wątpliwości, że prędzej czy później musi to nastąpić. W końcu oficjalna „Strategia USA dla Azji Środkowej 2019-2025” wyraźnie stwierdza, że „Azja Środkowa jest regionem geostrategicznym, który jest ważny dla interesów bezpieczeństwa USA”. George Trenin, rosyjski dziennikarz i politolog

Przetlumaczono przez translator Google

zrodlo:https://www.rt.com/russia/578416-carrot-and-stick-method/