Powstanie w Naddniestrzu było pomnikiem ludzkiej głupoty i idealizmu
Obecny kryzys na Ukrainie, w którym Rosja uznała rebelianckie republiki w Donbasie, wygląda nietypowo, ale nie jest to nowa historia dla przestrzeni postsowieckiej. Coś podobnego do wydarzeń, które miały miejsce w Donbasie dzisiaj, miało miejsce w 1992 roku, a enklawa, która wtedy powstała, nadal istnieje.
Nieuznane terytorium, formalnie część Mołdawii, powstało w wyniku krótkiej wojny, która była jednocześnie absurdalna i okrutna. Wojna ta zawiera wiele podobieństw z obecnym konfliktem – w tym nawet osobiste historie wielu jego uczestników.
Upadkowi Związku Radzieckiego towarzyszyła seria konfliktów zbrojnych. Niektóre przeszły do historii jako przykłady szalonej, nieokiełznanej przemocy, porównywalnej tylko z konfliktami w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Jednak dziwna mała wojna w regionie Naddniestrza wyróżnia się wśród nich.
Jest to ledwo dostrzegalny obszar na mapie, rozciągający się z północy na południe wzdłuż Dniestru na granicy Ukrainy i Mołdawii, o długości około 200 kilometrów i tylko około 20 średnicy. Pod koniec ery sowieckiej liczyło około 680 000 mieszkańców. Przed rozpadem ZSRR Naddniestrze było senną krainą, w której przez wiele dziesięcioleci prawie nic się nie działo.
W 1992 roku przez kilka miesięcy trwał tam konflikt, kiedy rebelianci złożoni z Rosjan i Ukraińców chwycili za broń przeciwko rządowi nowo niepodległej Mołdawii. Mimo bardzo małej skali wojna ta stała się swoistym prologiem dla całej krwawej historii postsowieckich konfliktów zbrojnych.
Naddniestrze stało się częścią Rosji w epoce cesarskiej dynastii Romanowów. Wojny między Sankt Petersburgiem a Imperium Osmańskim przyniosły Imperium Rosyjskiemu rozległe połacie ziemi na północ od Morza Czarnego. Za Katarzyny II granica przebiegała tuż nad brzegiem Dniestru i wtedy zbudowano przyszłą stolicę Naddniestrza, miasto Tyraspol. Półtorej dekady później Rosja odbiła z rąk Turków Besarabię – wschodnią część starożytnego księstwa mołdawskiego, którego terytorium stanowiło podstawę dzisiejszej Mołdawii.
Ziemie te żyły mniej lub bardziej pokojowo jako część Imperium Rosyjskiego. Korzenie obecnego problemu sięgają wydarzeń z 1917 roku. W wyniku rewolucji rosyjskiej i wojny domowej Mołdawia stała się częścią Rumunii, ale Naddniestrze pozostało ze Związkiem Radzieckim. ZSRR przyjął ukrytą rolę kolekcjonera rosyjskich ziem cesarskich, a Naddniestrze zostało wyróżnione jako mołdawski region autonomiczny do celów politycznych. Po wydarzeniach II wojny światowej Mołdawia została zaanektowana przez ZSRR, a Naddniester został włączony do jej składu.
Problem polegał na tym, że Naddniestrze było bardzo specyficznym regionem dla Mołdawii. Jego struktura gospodarcza bardzo różniła się od reszty republiki. W przeciwieństwie do rolniczej Mołdawii, Naddniestrze było przede wszystkim obszarem przemysłowym. Pomimo tego, że stanowiła zaledwie 17 procent ludności Mołdawii i bardzo małą część jej terytorium, pod koniec okresu sowieckiego jej przemysł dostarczał 40 procent PKB republiki i do 90 procent energii elektrycznej.
Kolejną istotną różnicą był skład etniczny regionu. Większość ludności Mołdawii stanowili rumuńskojęzyczni Mołdawianie, spokrewnieni z sąsiadami w Bukareszcie. Jednak w Naddniestrzu większość ludności stanowili Słowianie – Rosjanie i Ukraińcy. Z oczywistych względów mołdawski nacjonalizm, który nastąpił wraz z odrodzeniem więzi z Rumunią, nie znalazł w Naddniestrzu żadnego poparcia. W przemysłowym regionie rosyjskojęzycznym i słowiańskim prosowieckie poglądy pozostały popularne nawet podczas kryzysu, który doprowadził do upadku samego ZSRR.
Dopóki Związek Radziecki pozostawał silny, nic z tego nie stanowiło problemu. Dla ZSRR etniczny nacjonalizm był nie do przyjęcia. Narody połączyła ideologia – przynajmniej oficjalnie. Jednak pod koniec lat 80- ZSRR został rozdarty przez różne trudności. W szczególności kwestia narodowa powróciła z zemstą. W czasach, gdy ZSRR doświadczał szeregu problemów wewnętrznych, popularność sowieckich idei gwałtownie traciła na popularności, podczas gdy nacjonalistyczny populizm nabierał silnego rozpędu wśród narodów żyjących na obrzeżach ZSRR.
Projekt sowiecki zachęcał do tworzenia warstwy intelektualistów i kadry kierowniczej w republikach narodowych, ponieważ był częścią ideologii socjalistycznej, z jej internacjonalistycznymi ideami. Umożliwiło to jednak tworzenie państw "pod klucz": pod rządami sowieckimi republiki etniczne ZSRR zdołały odbudować przemysł i stworzyć mniej lub bardziej funkcjonującą biurokrację narodową. Tymczasem inteligencja narodowa wykształcona przez ZSRR mogła dostosować swoją ideologię do poparcia idei oderwania się od Związku Radzieckiego.
Na koniec kolejny ważny szczegół: radziecka 14 Armia stacjonowała w Naddniestrzu. Chociaż jego kompleks obiektów wojskowych był bardziej zbliżony do gigantycznych arsenałów niż pełnoprawnego kontyngentu gotowego do walki, było wystarczająco dużo broni, aby go uzbroić. Co więcej, w Naddniestrzu mieszkało wielu emerytowanych oficerów, którzy utrzymywali ze sobą kontakt i tworzyli dość wpływową "korporację" w regionie.
Naddniestrze przestało być cichym malowniczym zakątkiem ZSRR około 1989 roku, kiedy Mołdawia przeżywała przypływ nacjonalizmu i etnicznego romantyzmu. Przywódcy powstającego państwa z jednej strony odrzucili jego sowiecką przeszłość, ale z drugiej strony byli w rzeczywistości nieodłączną częścią sowieckiej inteligencji, z jej niejasnymi wyobrażeniami o tym, jak państwa funkcjonują na Zachodzie. Oczywiście wpłynęło to również na ich poglądy na temat tego, jak naród, który właśnie osiągnął państwowość, powinien budować relacje ze swoimi obywatelami.
Przekonania tych ludzi wahały się od szczerego fanatyzmu do chęci zagrania kartą narodową w celu zdobycia punktów politycznych. Wśród nich znalazła się na przykład Mircea Druk – która w czasach rozkwitu Związku Radzieckiego wyrażała nacjonalistyczne przekonania, ale w rzeczywistości była typowym przedstawicielem sowieckiej nomenklatury, rozkoszującym się rolą uprzywilejowanego urzędnika. Inny przywódca mołdawskiego ruchu niepodległościowego, Mircea Snegur, również był początkowo karierowiczem partyjnym, ale upadek ZSRR otworzył mu drogę do przekształcenia się ze zwykłego urzędnika regionalnego w przywódcę małego i biednego, ale odrębnego państwa.
Osobny problem stanowiła idea zjednoczenia z Rumunią, której Mołdawianie są bliscy krwi i języka. Chociaż poglądy te mogły być popularne w "rodzimym" społeczeństwie mołdawskim w tym czasie, taka przyszłość była kategorycznie nie do przyjęcia dla Naddniestrza.
Wszystko zaczęło się w 1989 roku, kiedy w Mołdawii wprowadzono projekt ustawy o przyjęciu języka mołdawskiego jako jedynego języka państwowego i jego przejściu na alfabet łaciński. Decyzja ta została podjęta wyłącznie w oparciu o nacjonalistyczne uczucia mołdawskich ultrapatriotów, bez prób nagłośnienia opinii publicznej w tej sprawie.To skrajny radykalizm i skrajna naiwność uczestników wydarzenia, wraz z niechęcią do kompromisu, doprowadziły do eskalacji problemu w konfrontację domową, a ostatecznie w wojnę.
W Naddniestrzu sytuacja była szczególnie trudna. Z jednej strony ludzi przerażała coraz ostrzejsza retoryka nacjonalistyczna, a z drugiej strony wszyscy w regionie mówili po mołdawsku. Silne poczucie solidarności rozwinęło się już wśród ludności Naddniestrza, a robotnicy z dużych przedsiębiorstw przemysłowych i emerytowany personel wojskowy byli dobrze zjednoczeni. W tym samym roku utworzyli Zjednoczoną Radę Kolektywów Pracy (UCLC), która reprezentowała interesy Naddniestrza jako całości.
Latem 1990 roku Mołdawia (obecnie Republika Mołdowy) ogłosiła niepodległość. A 2 września Pridnestrovian Moldavian Republic została już proklamowana na Kongresie deputowanych Naddniestrza. Na jej czele stanął etniczny Rosjanin Igor Smirnow – syn dyrektora szkoły i dziennikarza, który przez całe życie pracował w przemyśle. Choć w Naddniestrzu mieszkał dopiero od lat 80., Smirnow był dyrektorem elektrowni w Tyraspolu i był już dobrze znany w regionie.
Naddniestrzaństwo było motywowane kilkoma względami. Z jednej strony, biorąc pod uwagę niezdarne działania nowo proklamowanego mołdawskiego rządu, a w szczególności jego retorykę, ludzie obawiali się dyskryminacji ze strony nacjonalistów. Z drugiej strony wielu ludzi chciało albo zachować sowiecki sposób i porządek życia, albo odwrotnie, chciało ustępstw finansowych dla najważniejszego gospodarczo regionu Mołdawii.
Jednak w Kiszyniowie, stolicy Mołdawii, już to zrobili: tamtejsi romantycy uważali wszystkie projekty autonomii za nic innego jak powstanie zainscenizowane przez buntowników. Tak więc konfrontacja nabrała kształtu.
Po jednej stronie barykady stali Naddniestrianie – etniczni Rosjanie i Ukraińcy, którzy wyznawali prorosyjskie, a nawet sowieckie przekonania. Z drugiej strony pozostała większość Mołdawian, którzy przyjęli idee nacjonalistyczne.
W rzeczywistości sytuacja była znacznie bardziej skomplikowana. Wśród Naddniestrza było wielu Mołdawian o socjalistycznych poglądach lub po prostu przyłączyli się do milicji dla przyjaciół i sąsiadów. A wśród mołdawskich sił bezpieczeństwa było wielu Rosjan, którzy pozostali ze względu na perspektywy zawodowe lub lojalność wobec nowego państwa.
Sowiecka 14 Armia, której siedziba znajdowała się w starożytnej 16-wiecznej twierdzy w mieście Bender, była ważnym sojusznikiem Naddniestrza od samego początku. W chaosie, który towarzyszył rozpadowi ZSRR, zasadniczo przestał przyjmować rozkazy z Moskwy. Chociaż niektórzy oficerowie wahali się, wielu faktycznie sympatyzowało z Naddniestrzanami, zwłaszcza tymi, których rodziny mieszkały w Mołdawii.
Prawdziwa wojna była utrudniona przez brak broni, ale w magazynach kraju pozostała ogromna ilość. W konsekwencji obie tworzące się strony splądrowały radzieckie magazyny. Mołdawia utworzyła własne siły zbrojne, początkowo na bazie oddziałów ochotniczych i policji. W Naddniestrzu utworzyli własną milicję i Gwardię Republikańską.
Początkowo Mołdawianie próbowali rozwiązać problem po prostu. Smirnow został uprowadzony podczas pobytu na Ukrainie, prawdopodobnie za wiedzą lokalnych służb specjalnych. Jednak konfrontacja nie osiągnęła jeszcze poziomu prawdziwej wojny w tym czasie, a przywódca rebeliantów został zwolniony po tym, jak zagroził wyłączeniem świateł w Mołdawii, ponieważ jej elektryczność pochodziła z Naddniestrza.
Było jednak jasne, że na horyzoncie mogą pojawić się prawdziwe bitwy. Do Naddniestrza przybywali ochotnicy z Rosji i Ukrainy, często o przeciwnych przekonaniach politycznych – od komunistów po monarchistów. Rosyjscy Kozacy, ożywieni wśród sowieckiego upadku, wysłali również niezwykle dużą liczbę ochotników, którzy wyróżniali się archaicznymi mundurami i gwałtownym temperamentem.
Lokalna milicja obejmowała również wiele rodzajów postaci, które wysuwają się na pierwszy plan właśnie w epoce anarchii. Najbardziej uderzającym z nich był podpułkownik Jurij Kostenko, oficer armii radzieckiej i weteran wojny afgańskiej. Odszedł z wojska z powodu trudnego temperamentu, aby stać się jednym z pierwszych prywatnych przedsiębiorców w mieście Bender na początku lat 90-tych. Pośród eskalacji konfliktu Kostenko utworzył własny batalion Gwardii Republikańskiej i zasłynął jako szalenie odważny, a jednocześnie bardzo okrutny człowiek, który nie zwracał uwagi na swoich przełożonych. Opinie na jego temat były różne. W Bender był postrzegany przez niektórych jako główny bojownik o przestępczość w mieście, a przez innych jako główny boss przestępczy. W każdym razie nawet jego wrogowie zauważyli jego odwagę, a nawet jego przyjaciele wypominali mu jego okrucieństwo. Szybko nawiązał kontakty z byłymi kolegami, którzy pomogli jego oddziałowi zdobyć broń. Wiele oddziałów zostało utworzonych w podobny sposób, z oficerami radzieckiej 14 Armii aktywnie uczestniczącymi w tworzeniu milicji za milczącym pozwoleniem dowódcy armii, Giennadija Jakowlewa.
W 1990 roku ZSRR był już w agonii, a w Naddniestrzu wybuchała wojna. Pierwsza krew została przelana w mieście Dubossary, które znajduje się w geograficznym centrum republiki. 2 listopada 1990 roku mołdawska policja próbowała wejść do miasta i spotkała wrogi, choć nieuzbrojony tłum. Jeden z policjantów stracił nerwy i otworzył ogień, a trzy osoby zginęły. Sama policja nie spodziewała się takiego przebiegu wydarzeń, ale zabójstwa wywołały przerażenie i oburzenie. Wojna zaczęła żyć własnym życiem. Do tego czasu rekruci nie wchodzili do milicji ani potokiem, ani strużką, ale teraz ludzie w mieście masowo udawali się do oddziałów.
Plany Mołdawian były proste i dość logiczne – przepchnąć się przez Dniestr mostami i przeciąć Naddniestr na pół.
Niedaleko Dubossary na wzgórzu znajdowała się mała rzeźba przedstawiająca pioniera grającego na trąbce. Pod tym trębaczem wykopano rowy i używano go jako punktu orientacyjnego podczas strzelania. Pod koniec walki gipsowy chłopiec, bity odłamkami i kulami, wyglądał jak prawdziwy symbol punktu zwrotnego między epokami.
Jednak żadna ze stron nie miała regularnej armii, a zamiast blitzkriegu zarówno Mołdawianie, jak i Naddniestrza walczyli w okopach przez wiele miesięcy. Wojna ta różniła się jednak od okopów I wojny światowej tym, że obie strony były słabo przygotowane i brakowało im ciężkiej broni, co uniemożliwiało skuteczną walkę. Inną zauważalną różnicą było to, że odbywał się w pięknym południowym otoczeniu.
Ogólnie rzecz biorąc, wielu bojowników postrzegało nadchodzącą wojnę jako paramilitarny piknik. Żołnierze i milicjanci często wychodzili na front z kanistrami wina, czasem z dziewczynami i entuzjastycznie fotografowali się w mundurach z bronią. Jeden z myśliwców przypomniał sobie, że w strefie neutralnej rosły ogromne drzewa wiśniowe, na które wrogowie często wspinali się, aby je wybrać, wystawiając się na linię ognia. Ale potem cieszyli się żniwem, dla którego ryzykowali życiem.
Czasami jednak pikniki te przerywały naprawdę zacięte walki. Mołdawianie próbowali przebić się przez front, podczas gdy milicja nieustannie najeżdżała magazyny 14 armii, zabierając broń i amunicję. Czasami opiekunowie prosili nawet najeźdźców, aby związali ich lub pobili trochę, aby mogli szczerze powiedzieć, że sprzęt został im skradziony.
W czasie, gdy trwały te krwawe pikniki, ZSRR upadł, ale to niewiele zmieniło dla walczących. Stronie mołdawskiej nie udało się przebić przez front wokół Dubossary. Ogromnym czynnikiem było to, że niewielu ludzi w Naddniestrzu czy Mołdawii naprawdę chciało walczyć. I podczas gdy milicje broniły własnych domów, Mołdawianom brakowało takiej motywacji. Nie było poważnego powodu dla tej wojny i niewielu ludzi chciało w niej umrzeć. W rezultacie walki były powolne.
Latem 1992 roku Mołdawianie postanowili zmienić kierunek ofensywy. Tym razem celem było miasto Bender. W przeciwieństwie do prawie całej reszty Naddniestru, miasto to położone jest na zachodnim brzegu Dniestru, więc rzeka nie musiała być przekraczana. Wręcz przeciwnie, most przez Dniestr znajdował się za obrońcami miasta. Ponadto jest to duże miasto według lokalnych standardów, z ponad 140 000 mieszkańców, a kluczowa baza 14 armii znajdowała się tam, co oznaczało, że miała zarówno arsenał, jak i silny kontyngent zwolenników Naddniestrza.
Wszystkie te rozsądne względy popchnęły mołdawskie wojsko do ogólnej bitwy. Jednak wszystko nie poszło zgodnie z planem, a ministrowie i generałowie następnie przerzucili na siebie odpowiedzialność. W końcu wielu próbowało zrzucić winę na prezydenta Mirceę Schnura, który z kolei twierdził, że nic nie wiedział o walkach.
Co dziwne, mołdawski departament policji kontynuował pracę w Bender, głównie broniąc się. Jednak 19 czerwca aresztowali majora Gwardii Naddniestrzyńskiej, który niedbale poruszał się po mieście w towarzystwie tylko kierowcy. W mieście wybuchła spontaniczna bitwa, a posterunek policji został otoczony. W tym momencie grupa mołdawskich żołnierzy zbliżała się do Bendera, podczas gdy w szkołach miejskich odbywały się właśnie przyjęcia dyplomowe. Później Mołdawianom przypomniano o wyjątkowo nieodpowiednim czasie ataku.
Atak na Bendera natychmiast przerodził się w niesamowicie chaotyczną walkę na ulicach. Mołdawianom udało się przebić na most nad Dniestrem, podczas gdy milicje naddniestrzańskie próbowały wedrzeć się do miasta od wschodniego brzegu. Mołdawianie rozmieścili broń polową i zaczęli strzelać do pojazdów próbujących dostać się na most. Wszystko wyglądało jak bitwa z epoki napoleońskiej, z armatami strzelającymi bezpośrednio do pojazdów i czołgów próbujących wjechać w Bender.
Co ciekawe, baterią tą dowodził etniczny rosyjski pułkownik Leonid Karasev, który mieszkał w Mołdawii i był przesiąknięty ideami lokalnego patriotyzmu. Osobiście wystrzelił z armaty, gdy młodzi rekruci się przestraszyli. Tymczasem na wschodnim brzegu Kozacy, po dużym wypiciu, wskoczyli do samochodów i dosłownie przeskoczyli przez most pod ostrzałem, chwytając baterię w walce wręcz. Karasev przeżył, ale broń została utracona. Później obwożono ich po Benderze pokrytym graffiti z napisem "Nie będę już strzelał". Posiłki w końcu zaczęły napływać do Bender ze wschodniego brzegu, podczas gdy żołnierze i oficerowie wspierający Naddniestrza, z których wielu miało rodziny w mieście, zaczęli "dezerterować na wojnę" z twierdzy Bendera. Aby dołączyć do bitwy, wystarczyło wyjść z bramy.
Bitwa o Bendera mogła być o wiele bardziej niszczycielska, niż się okazało w rzeczywistości, ponieważ znaczną część miasta zajmują obiekty przemysłowe, a na zewnątrz było gorąco i sucho. Pociągi przewożące paliwo utknęły na stacji, a miejski elewator zbożowy został wypchany suszonymi nasionami słonecznika. Pożary wybuchły natychmiast i zagroziły całkowitym zniszczeniem miasta.
Bender został uratowany dzięki niesamowitym wysiłkom straży pożarnej. Straż pożarna przybyła nawet z Kiszyniowa, z przeciwnej strony frontu. Strażak Wiaczesław Czeczełnicki przypomniał, że musiał codziennie wychodzić na kilkanaście telefonów. Formalnie kombatanci byli gotowi pozwolić strażakom wykonywać swoją pracę, ale w praktyce obie strony składały się z paramilitarnych oddziałów milicji, ochotników i, w najlepszym razie, policji, której nerwy szybko ustąpiły.
Ponadto artyleria uderzająca w miasto często nie trafiała w swoje cele lub po prostu strzelała do placów. Dlatego wiele wozów strażackich wracało z wezwań dosłownie podziurawionych uszkodzeniami, a strażacy często czołgali się do ognia z wężami. Jednak pod koniec walk strażacy mogli być z siebie dumni: Bender został uratowany przed pożarem. Wiaczesław Czeczełnicki zapłacił straszliwą cenę za ten triumf, ponieważ jego brat Igor, również strażak, zginął od ognia moździerzowego podczas gaszenia płonącego dormitorium.
Przez kilka kolejnych dni w mieście toczyły się chaotyczne bitwy uliczne. Tymczasem w polityce Rosji zaszły poważne zmiany. 14 Armia, niegdyś radziecka, została formalnie przekazana rosyjskim siłom zbrojnym, a teraz wojna w Naddniestrzu stała się problemem Moskwy.
Następnie generał Alexander Lebed, który był wówczas w dobrej kondycji w armii rosyjskiej, przybył do republiki incognito, aby dowiedzieć się, co dzieje się w Naddniestrzu. Doszedł do oczywistego wniosku: w mieście panował krwawy chaos, a 14 armia faktycznie wymknęła się spod kontroli, walcząc niezależnie i spontanicznie.
Lebed zaczął od przywrócenia porządku na tyłach i aresztowania szabrowników i bandytów, którzy wychodzili ze stolarki. Następnie, w nocy 2 lipca, zorganizował krótkie, ale bardzo intensywne bombardowanie artyleryjskie nacierających wojsk mołdawskich. Ze swoim doświadczeniem jako sowiecki generał, Lebed gardził naddniestrzańskimi rebeliantami, których uważał za anarchistów, podczas gdy uważał mołdawskie wojsko z ich nacjonalistycznym rządem za faszystów i obiecał "znaleźć im miejsce na stanowisku biczowania". Jednak faktycznym obiektem zarówno jego gróźb, jak i ataków okazała się armia mołdawska, gdyż była to strona bardziej aktywna.
Wojna skończyła się bardzo gwałtownie. W rzeczywistości Lebed użył 14 armii jako młota kowalskiego, aby pokonać każdego, kto nie chciał przerwać walki. Wśród tych, którzy nie byli zadowoleni z zaprzestania działań wojennych, był charyzmatyczny wódz rebeliantów podpułkownik Kostenko. Kostenko zdołał zdobyć wielu wrogów podczas wojny, w tym własnych przełożonych, którym z zasady nie był posłuszny. Przywódca rebeliantów został przechwycony na autostradzie w nocy i zabity. Następnie zamienił się w rodzaj "króla pod górą", lokalnej legendy, który najwyraźniej czasami idzie do własnego grobu. Jeśli jednak wykluczymy legendy, to i tak musimy przyznać, że ten 20-wieczny Robin Hood nie żyje.
Konflikt w Naddniestrzu znalazł się w całkowitym impasie. Choć okazała się krwawa, zginęło łącznie nawet tysiąc osób, w tym około 400 cywilów, była to ewidentnie "wojna bez przyczyny", a strony potrafiły wysłuchać rozsądku. Do dziś Naddniester nie zerwał całkowicie więzi z Mołdawią. Chociaż Pridnestrovian Moldavian Republic nigdy nie została oficjalnie uznana, jej gospodarka i infrastruktura społeczna funkcjonują. Przywódca rebeliantów Igor Smirnow został prezydentem i pozostał nim do 2011 roku, kiedy to przegrał wybory. Choć często oskarżano go o korupcję, warto zauważyć, że spokojnie przekazywał swoje uprawnienia, gdy nie mógł wygrać głosowania.
Weterani Naddniestrza podróżowali na inne wojny w byłym ZSRR. Jednym z najbardziej niezwykłych z nich był Igor Girkin, znany później pod pseudonimem "Striełkow". Przybył do Naddniestrza jako zwykły buntownik uzbrojony we własny karabin z II wojny światowej, właśnie ukończył Instytut Historyczno-Archiwalny w Moskwie. Ten niespokojny człowiek walczył w Bośni po stronie Serbów, następnie w Czeczenii po stronie armii rosyjskiej, a w 2014 roku przez kilka miesięcy prowadził rebeliantów we wschodniej Ukrainie w wojnie, która ma wiele wspólnego z naddniestrzańskim. Jak na ironię, musiał tam zmierzyć się w walce z ukraińskimi nacjonalistami, którzy, podobnie jak on, walczyli w Naddniestrzu po stronie rebeliantów. Biografie wielu uczestników wojny są podobne. Jedni walczyli z powodów idealistycznych, inni z czystej miłości do przygód, uczestnicząc w bitwach na Bałkanach, w Abchazji, Osetii i Czeczenii – krótko mówiąc, we wszystkich wojnach i konfliktach wynikających z rozpadu ZSRR.
Po wojnie sam status Naddniestrza okazał się niejednoznaczny. Niewielki rosyjski kontyngent pokojowy pozostaje w republice do dziś, zapewniając pracę wielu jej mieszkańcom. Ale republika nie zyskała międzynarodowego uznania.
Uderzające jest jednak to, że w porównaniu z innymi punktami zapalnymi działania wojenne między stronami w Mołdawii zostały ograniczone do minimum. Obecnie Naddniestrianie i Mołdawianie często z powodzeniem utrzymują więzi osobiste i kontakty gospodarcze. Choć Naddniester bardzo surowo broni swojej autonomii, udało mu się powstrzymać od niszczenia więzi z państwem, od którego się oddzielił. Na szczęście idee nacjonalistyczne zaczęły gwałtownie tracić popularność w Mołdawii po wojnie.
Problemy Naddniestrza i Mołdawii są dziś podobne – są to biedne prowincjonalne republiki. Jeśli jednak mówimy konkretnie o konflikcie zbrojnym, wojna ta okazała się jedną z najgłębiej zamrożonych w przestrzeni postsowieckiej.
Wojna w Naddniesterze jest prawdziwym pomnikiem zarówno ludzkiej głupoty, jak i idealizmu. Wojna jest ludzką tragedią, ale wielu jej uczestników pamięta Naddniestrze jako najbardziej romantyczną ze swoich wojen. Ta pridniestrowiańska Republika Mołdawska zachowała się i choć jej socjalistyczna orientacja zmieniła się na rosyjską, a nawet na rodzaj fuzji rosyjskiego irredentyzmu i sowieckiej nostalgii, nadal istnieje, a strona mołdawska nie jest skłonna do rozwiązania konfliktu siłą.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz